Założę się, że mimo najszczerszych chęci do dbania o środowisko, każdemu z nas zdarzyło się wrzucić śmieci do nieodpowiedniego pojemnika. To po prostu wcale nie jest takie proste i logiczne, bo o ile ogólne zasady każdy zna, to wyjątków i nietypowych materiałów jest całe mnóstwo. Opakowania na kawę bywają jeszcze bardziej mylące, bo całkowicie może zgubić nas to, co widzimy jedynie z zewnątrz. Przeanalizowałam najpopularniejsze opakowania na rynku, sprawdzając, czy nadają się do recyklingu, a jeśli tak, to do którego kosza powinny trafić.
Większość opakowań na kawę wygląda bardzo podobnie i na pierwszy rzut oka nie jest jasne ani z czego są wykonane, ani czy można je przekazać do recyklingu. Zdecydowana większość jest wykonana z plastiku, nawet jeśli z wierzchu widzimy papier. Powoli na rynku pojawiają się alternatywne rozwiązania takie jak metalowe puszki, czy biodegradowalne materiały (choć ich biodegradowalność jest obostrzona wieloma warunkami). Podzielmy więc opakowania kawy na trzy grupy: to, czego nie da się wrzucić do recyklingu, to co się w pełni da, a na koniec sprawdzimy, czy opakowanie kawy może się całkowicie rozłożyć.
Nienadające się do recyklingu (czarny kosz na śmieci zmieszane)
Standardowe opakowania na kawę składają się z kilku warstw różnych rodzajów plastiku i/lub folii aluminiowej, które przed recyklingiem musiałyby zostać rozdzielone. Jest to teoretycznie możliwe, jednak w praktyce nie wszystkie zakłady recyklingu się tym zajmują, bo proces ten jest bardzo kosztowny i niekoniecznie opłacalny. W najlepszym wypadku możemy powiedzieć, że nie ma pewności, czy zostaną one przetworzone. Do tej kategorii należą także opakowania z papieru… bo one wcale nie są z papieru! To, czego nie widać, to wewnętrzna warstwa plastiku i/lub aluminium, niezbędna, by ochronić kawę przed czynnikami zewnętrznymi. Jeśli to tylko możliwe, warto rozdzielić samemu różne materiały z opakowania, a jeśli są sklejone, to wrzucamy je do zmieszanych.
Nadające się do recyklingu (żółty kosz na plastik i metal)
LDPE to termoplastik o niskiej gęstości (czyli też wytrzymałości), używany do produkcji jedno lub dwu-warstwowych opakowań na kawę (w porównaniu do tradycyjnych 3- i 4-warstwowych), dzięki czemu sam proces produkcji jest mniej szkodliwy dla środowiska, a LDPE nie wytwarza też szkodliwych substancji podczas recyklingu. Opakowania z LDPE są oznaczone numerem 4 i mogą być w pełni poddane recyklingowi. Z tego typu opakowań korzysta np. Lavazza (C/LDPE 90), a Urząd Miasta Warszawy rekomenduje wyrzucać je do pojemnika na plastik i metal.
HDPE / PE to polietylen o oznaczeniu 2, bardzo popularny rodzaj plastiku, o wysokiej gęstości, czyli wyższej wytrzymałości niż LDPE, co daje możliwość wykorzystania go jako pojedynczego materiału opakowania (w efekcie znacznie ułatwia recykling). Z tego rozwiązania korzysta na przykład Hard Beans, który przy okazji dostosował wielkość opakowania do rzeczywistej objętości kawy oraz wybrał kształt, który ogranicza odpady przy produkcji. Opakowania HAYB są także wykonane z PE, łącznie ze wszystkimi ich elementami – zawór, struna, a nawet etykieta to ten sam materiał, dzięki czemu można je wyrzucić wprost do kosza na plastik. Polietylen bez dodatków znajdziecie też w Story Coffee. I oby więcej takich rozwiązań, bo to pewnik do recyklingu.
PET to zdecydowanie najpopularniejszy rodzaj plastiku na rynku, oznaczony numerem 1, znamy go przede wszystkim ze wszelkich butelek na wodę. Jest w 100% do recyklingu, a używany jednowarstwowo w butelkach czy słoikach, staje się bardzo łatwy do przetworzenia. PET wykorzystuje Heresy w słoiczkach do kawy lub HAYB w słoiczkach do herbaty, a także kilka innych palarni do swoich projektów specjalnych. Słoiczki wrzucamy do żółtego kosza (odkręcone, bo zakrętka to materiał PP, inny rodzaj termoplastiku) lub używamy ich w domu (do rozsadzania kwiatków, segregowania drobnych przedmiotów, na orzechy czy przyprawy, zastosowań jest serio mnóstwo).
Ubiegając wszystkie pytania „a czemu nie szkło”: szkło nie jest lepsze dla środowiska niż plastik, ze względu na olbrzymie koszty energetyczne i zanieczyszczenia zarówno podczas produkcji, jak i recyklingu, a także dalej w transporcie z powodu 10-krotnie większej wagi niż plastik. Nadmierne postrzegania szkła jako pro-środowiskowego, a przy tym gorsze ocenianie plastiku niż wskazują realne dane, jest już nawet dowiedzione w badaniach. A dla wszystkich nieprzekonanych polecamy po prostu to zgooglować.
METAL to niezbyt niepopularne rozwiązanie na rynku kawy, ale metalowe puszki do projektów specjalnych wykorzystuje m.in. szwedzka palarnia Lykke czy łotewskie Kalve. Warto pamiętać, że takie opakowanie nie ma możliwości ponownego zamknięcia i możemy dokupić silikonowe wielorazowe zamknięcie. Sama produkcja aluminium powoduje wiele zanieczyszczeń, ale nadaje się on w 100% do recyklingu, także wielokrotnie bez straty w jakości materiału. Pamiętajmy tylko o wrzuceniu go do żółtego kosza.
Biodegradowalne (*w specjalnych warunkach)
Z zewnątrz widzimy kraftowy papier, w środku zamiast plastiku czy aluminium mamy materiał o nazwie PLA, czyli bioplastik. Przekładając na polski, to materiał pozyskiwany z mączki kukurydzianej, celulozy czy trzciny cukrowej, z którego robi się też eko siatki na zakupy lub wyściela się nim wnętrze ekologicznych jednorazowych kubeczków. Taka sfermentowana skrobia jest totalnie wystarczająca do stworzenia cienkiej warstwy zabezpieczającej, a przy okazji nie jest w ogóle toksyczna ani dla ludzi, ani dla środowiska. Na boku należy dodać, że pozostałe elementy opakowania, czyli przede wszystkim etykiety, także powinny być wykonane z biodegradowalnych i nietoksycznych materiałów, w tym farby i kleju, aby całość miała sens. Z tego typu opakowań korzysta szwedzka palarnia Lykke, czy warszawska palarnia ROST.
Gdzie należy wyrzucić opakowanie z PLA? I tu sprawa zaczyna się komplikować. Na stronach producentów opakowań biodegradowolnych przeczytacie przede wszystkim o ich zaletach i pełnej biodegradowalności, jednak wiele organizacji, w tym Uniwersytety, organizacje pozarządowe, a także sama Unia Europejska, wskazują na trudności związane z kompostowaniem PLA, które powodują, że nie jest magicznym rozwiązaniem na nasze problemy środowiskowe.
W teorii opakowania z PLA należy wyrzucać do odpadów BIO, gdzie może znaleźć się niewiele papieru, a PLA ulegnie biodegradacji przy komercyjnym kompostowaniu. No właśnie, komercyjnym, bo okazuje się, że w domowych i naturalnych warunkach PLA w ogóle nie ulega biodegradacji i tylko komercyjne zabiegi (m.in. podwyższona temperatura, kontrolowany poziom pH i tlenu) dają efekt rozkładu. Z tego powodu organizacje prośrodowiskowe takie jak Oceana, przestrzegają przed bioplastikiem, który zanieczyszcza oceany, w takim samym stopniu jak zwykły plastik, a Unia Europejska zajmując się jednorazowymi opakowaniami, wprowadziła wymóg oznaczania kubków z PLA grafiką z żółwiem, tak samo, jak tych plastikowych. Problemem jest to, że w praktyce nie ma zbyt wiele komercyjnych kompostowników dostosowanych do przetwarzania opakowań z PLA, i tak na przykład Urząd Miasta Warszawy na swojej stronie pisze, że kubki jednorazowe powlekane PLA (umówmy się, że to ten sam typ produktu) nie nadają się do recyklingu i należy je wyrzucić do śmieci zmieszanych (czyli de facto trafią do spalarni lub na wysypisko) i tyle by było z ich biodegradowalności.
Tu muszę dodać jednak gwiazdkę, okazuje się bowiem, że palarnia ROST znalazła biodegradowalne opakowania, które ulegają biodegradacji w niższej temperaturze bez komercyjnego kompostowania, a więc rozłożą się zarównow przydomowych kompostownikach, jak i wyrzucone do bio śmieci, na co mają certyfikat (OK-compost home od TUV Austria), a też empiryczne dowody. I to brzmi super!
MONO-MATERIAŁY: PEWNY RECYCLING
Dla poszukujących rozwiązań przyjaznych środowisku generalnym konsensusem zdaje się stawianie na mono-materiałowe opakowania (HDPE/PE lub PET), które są łatwe do segregacji (zero wątpliwości co do wyboru odpowiedniego kosza) i przetworzenia (nie są zależne od specjalnych warunków czy maszyn). W pozostałych przypadkach, aby dowiedzieć się, czy PLA lub wielowarstwowy materiał możemy wyrzucić do recyklingu, powinniśmy skontaktować się z lokalną firmą odpowiadającą za segregację lub przetwarzanie.
“In the world of specialty coffee, packaging is already a lot greener than before. Aluminum and kraft paper – both very polluting – are becoming less popular. That’s a move in the right direction. By making 100% plastic packaging, most packaging can be collected with plastic waste. The next challenge is making the packaging even more sustainable. In our opinion, the future is ready for mono materials: coffee bags made from one material. By using one type of plastic, you make them better recyclable.”
Dutch Coffee Company, producent opakowań do kawy
| PLASTIK | PAPIER | ZMIESZANE | BIO | REUSE | |
| Papier + PLA (np. Lykke, Rost) |
NIE | NIE | TAK | CZASAMI | NIE |
| Słoik PET (np. Heresy, herbata HAYB) |
TAK | NIE | NIE | NIE | TAK |
| MONO-PLASTIK (np. Hard Beans, HAYB, Story Coffee) |
TAK | NIE | NIE | NIE | NIE |
| WIELOWARSTWOWY MATERIAŁ (standardowe paczki) | CZASAMI | NIE | TAK | NIE | NIE |
Ten tekst nie wyczerpuje tematu recyklingu i pewnie niejeden argument dałoby się tu dołożyć. Pomijam także wszelkie innowacje rynkowe takie jak opakowanie wytworzone z fusów do kawy, bo jest to szalenie ciekawe, ale na razie całkowicie niedostępne komercyjnie. Biodegradowalne rozwiązania są bardzo obiecujące, jednak obecnie możliwość ich kompostowania jest bardzo ograniczona lub przynajmniej niepewna. Na koniec warto pamiętać także o zasadzie “re-use”, czyli ponownym wykorzystywaniu zużytych opakowań. Jedno jest pewne, przy obecnie dostępnych rozwiązaniach na rynku, nie warto hejtować używania plastiku, tylko skupić się na odpowiednim go przetwarzaniu, bo zaledwie 30% plastiku w Polsce jest poddawane recyklingowi.
Źródła:
- https://www.mtpak.coffee/2022/07/multilayer-coffee-packaging-how-to-make-sustainable/
- https://mtpak.coffee/2020/12/what-is-ldpe/
- https://segregujna5.um.warszawa.pl/odpady/opakowanie-z-oznaczeniem-c-ldpe90/
- https://ecochain.com/story/case-study-packaging-plastic-vs-glass/
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0959652621043237
- https://europe.oceana.org/wp-content/uploads/sites/26/2022/11/FACTSHEET-BIOPLASTIC-REMAINS-PLASTIC.pdf
- Opakowania biodegradowalne jako potencjalne rozwiązanie problemu odpadów opakowaniowych, Krzysztof Melski, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu https://bazekon.uek.krakow.pl/zeszyty/171206763
- https://segregujna5.um.warszawa.pl/odpady/kubel-papierowy-powlekany-pla/
- https://okcompost.pl/certyfikacje/kompostowalnosc/
- https://www.dutchcoffeepack.com/news/coffee-packaging-trends-2021/
- https://europe.oceana.org/wp-content/uploads/sites/26/2022/11/FACTSHEET-BIOPLASTIC-REMAINS-PLASTIC.pdf
- Opakowania biodegradowalne jako potencjalne rozwiązanie problemu odpadów opakowaniowych, Krzysztof Melski, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu https://bazekon.uek.krakow.pl/zeszyty/171206763
- https://segregujna5.um.warszawa.pl/odpady/kubel-papierowy-powlekany-pla/
