Dobra informacja dla wszystkich fanów kawy: kawa jest produktem prozdrowotnym! Mamy na to powszechną zgodę naukowców, organizacji zajmujących się zdrowiem z całego świata i stojące za tym twarde badania. Zdrowym ludziom, w ilości do około 5 filiżanek dziennie, kawa przynosi mnóstwo korzyści zdrowotnych i obniża ryzyko wielu poważnych chorób. Lista jest pokaźna i często zaskakująca, bo kto by pomyślał, że kawa może obniżać ryzyko zachorowania na wiele rodzajów raka, cukrzycę typu 2, choroby układu sercowo-naczyniowego, czy Alzheimera. A jednak! Jakie są skutki picia kawy i jak kawa wpływa na organizm? Przyjrzyjmy się temu wspólnie!
Prozdrowotna wschodząca gwiazda
Polski Instytut Żywności i Żywienia to w ogóle wyjątkowo lubi kawę i publikuje mnóstwo informacji na jej temat. Kilka lat temu zorganizował konferencję prasową pod nazwą “Kawa – wschodząca gwiazda prewencji chorób”, a i stworzył cały portal o wpływie kawy na zdrowie. To nie wszystko, w 2016 roku, IŻŻ dodał kawę do oficjalnej Piramidy Zdrowego Żywienia (obecnie pod nazwą Talerz Zdrowego Żywienia), obecnie już do 5 filiżanek dziennie. A to oznacza, że kawa jest nam dosłownie ZALECANA! Ku memu gigantycznemu zaskoczeniu, na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej znaleźć możemy słowa chemex i drip, a to już naprawdę progres. Prozdrowotne właściwości kawy wynikają z obecności licznych substancji bioaktywnych w ziarnach i naparze. Kluczowe są: kofeina, kwas chlorogenowy i przeciwutleniacze. IŻŻ w swoich publikacjach podkreśla, że łącznie jest ich ponad 1000, stąd tak szerokie spektrum działania kawy.
Skutki picia kawy możemy podzielić na te chwilowe, o których to myślimy najczęściej, a te wszystkie cudowne działania prozdrowotne, to już kwestia regularnego picia kawy.
Działanie kawy na organizm – piję kawę i co dalej?
Niemalże natychmiastowe skutki picia kawy wynikają przede wszystkim z wpływu kofeiny na organizm człowieka. Kofeina wchłania się z przewodu pokarmowego i jest rozprowadzona z krwią do wszystkich tkanek organizmu, przenikając także barierę krew-mózg. Maksymalne stężenie w krwi osiąga po 30-120 minutach od spożycia, a połowiczny rozpad kofeiny następuje w ciągu od 3 do 7 godzin, choć u kobiet w ciąży czas ten jest wydłużony. Niektóre leki, produkty spożywcze, a także palenie papierosów, mogą nasilać lub osłabiać jej metabolizm. Stwierdzono także istnienie genu CYP1A2, który odpowiada za szybkość metabolizmu kofeiny. Kofeina blokuje receptory adenozyny, przez co wydzielana jest zwiększona ilość adrenaliny, dopaminy i serotonin. W efekcie następuje pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego, przyspieszenie pracy serca i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Bezwzględnie potwierdzonym działaniem kofeiny jest zwiększanie czujności i skupienia (przy dawce co najmniej 75 mg).
Czy kawa jest moczopędna? Okazuje się, że przez kilka godzin od wypicia kawa wykazuje także działanie moczopędne, przez co często mówi się o jej wpływie na utratę niektórych minerałów. Jest ona jednak znikoma, a badania sugerują, że kawa nie prowadzi do odwodnienia, ani istotnej utraty płynów ustrojowych, a raczej do utrzymania prawidłowego bilansu płynów – stąd też jej obecność w piramidach zdrowego żywienia, jako jeden z polecanych prozdrowotnych napojów.
Powszechnie znany jest wpływ kawy na zwiększone ciśnienie krwi. Jest on zależny od tego jak często i ile kawy pijemy, gdyż regularne spożycie daje mniejszy efekt niż sporadyczne. Możliwy jest też rozwój tolerancji organizmu na działanie kofeiny już po kilku dniach spożywania kawy. Działanie kawy na zwiększone tętno i ciśnienie jest intensywne tuż po jej spożyciu i nie wpływa na stałe na ciśnienie krwi. Odpowiada za to kofeina, która stymuluje układ współczulny, zwiększa wydzielanie noradrenaliny i aktywuje układ renina-angiotensyna-aldosteron, zwiększając w ten sposób ciśnienie krwi.
Wpływ kawy na organizm, czyli skąd to zdrowie?
Za prozdrowotne działanie kawy w głównej mierze odpowiadają liczne antyoksydanty, wśród których najwięcej jest kwasu chlorogenowego. To związki o silnym działaniu antyutleniającym i przeciwzapalnym, stąd ich wpływ na tak szerokie spektrum chorób. Choć są one obecne w wielu warzywach i owocach, to ze względu na popularność kawy i wypijane ilości, w niektórych krajach to właśnie ona odpowiada za 60% antyoksydantów w diecie. Kwasy chlorogenowe wspierają przeciwdziałanie chorobom związanym ze stresem oksydacyjnym, sprzyjają także zapobieganiu nowotworom, chorobom krążenia i neurodegeneracyjnym. Ponadto mogą wpływać na metabolizm tłuszczu i glukozy. Zawartość kwasów cholorogenowych ocenia się na 4-8% w arabice i 6-11,5% w robuście (co wpływa na smak kawy, powodując, że robusta jest bardziej gorzka i cierpka).
Inne związki wymieniane jako korzystne dla zdrowia to trigonelina i kwas nikotonowy, powstający podczas palenia kawy, które mogą mieć działanie neuroprotekcyjne.
Kawa kawie nierówna!
Na koniec nie taki mały, bardzo ważny disclaimer: właściwości kawy i jej wpływ na nasz organizm, to dobrze zbadany temat, ale… naukowcy jakoś tak nie badają kawy specialty i jakoś tak nie współpracują z baristami. Pod lupę zazwyczaj trafia po prostu jakaś kawa, a w opisie badań ciężko doszukać się więcej informacji na jej temat. Podane proporcje, jeśli w ogóle są, często znacznie odbiegają od tych znanych ze złotych zasad Speciality Coffee Association, potrafią więc pokazywać wpływ kawy, ale zaparzonej w dwukrotnie mniejszej porcji ziaren niż ta zalecana do poprawnego zaparzenia.
Druga, nie mniej ważna sprawa, to fakt, że właściwości kawy, a co za tym idzie skutki jej picia, są wynikiem picia… czarnej kawy! Tymczasem większość ludzi wybiera jednak kawę z mlekiem. Mleko krowie to substancja o wielu własnych właściwościach wynikających z jej składu mikro i makroelementów, dużo bogatszego od samej kawy! Szczególnie w proporcjach charakterystycznych dla cappuccino czy latte, gdzie mleka spożywamy kilkukrotnie więcej niż samej kawy, więcej efektu przynosi nam po prostu mleko, a nie kawa. Więcej przeczytacie w naszym artykule: Jaka kawa jest zdrowsza?
Źródła:
- https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1571576%2Ceksperci-izz-kawa-ma-wlasciwosci-profilaktyczne-i-przedluza-zycie.html
- https://ncez.pzh.gov.pl/dla-mediow/kawa-na-recepte/
- http://ptnz.sggw.pl/wp-content/uploads/2018/10/Fakty_i_fikcje_streszczenia_referatow_2018.pdf
- Wierzejska R.: Kofeina – powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny tom 63 (2), 2012, 141 – 147.
- oraz moja własna praca dyplomowa pod tytułem “Charakterystyka kawy i jej właściwości zdrowotnych“
