Małe, średnie i największe. Ładne, brzydkie, no i piękne. Ekspresy przelewowe niejedno mają imię, kształt i funkcję. Jednak podstawy ich funkcjonowania są identyczne. Jak działa ekspres przelewowy i jak go używać? Na co zwrócić uwagę? Wypłyńmy razem na szerokie wody niezmąconego czarnego napoju i sprawdźmy, jak parzyć kawę w ekspresie przelewowym…
Ekspres przelewowy – co to jest i jak działa? Jak wygląda jego budowa?
Ekspresy przelewowe używane są na całym świecie, choć najchętniej na północy Europy, gdzie mieszkańcy głównie spożywają kawy przelewowe, np. podczas skandynawskiej „fiki” czyli przerwy na kawę. Drugim dużym rynkiem kaw z urządzeń przelewowych są Stany Zjednoczone.
Wielkość urządzenia zależy od jego pojemności/ilości zaparzanej kawy – w sprzedaży znajdziemy mini wersje na jeden kubek, jak i wielkie konstrukcje parzące na raz 2,5l filtrowanego, czarnego napoju. Najpopularniejszą marką wśród przelewowych urządzeń jest niezaprzeczalnie Moccamaster, który ma w swojej ofercie wiele różnych modeli. Nie jest to jednak firma mająca monopol, w sprzedaży znajdziemy również ekspresy Melitta, Wilfa, Sage czy Ratio. Niewątpliwie zaletą ekspresów marki Moccamaster jest duża dostępność poszczególnych części zamiennych – rozbity dzbanek czy uszkodzony prysznic nie będzie stanowił dużego problemu.
W budowie każdego ekspresu wyróżnić możemy zbiornik na wodę, system przepływowego podgrzewania wody, prysznic wyrzucający wodę na kawę, dripper, miejsce na dzbanek z podstawą utrzymującą ciepło napoju, sam dzbanek oraz miarkę do kawy często znajdującą się w zestawie. Dzbanek najczęściej wykonany jest ze szkła, chociaż można znaleźć modele ekspresów zaopatrzone w stalowe termosy, które dodatkowo utrzymają temperaturę kawy po parzeniu.
Zbiornik na filtrowaną wodę zwykle posiada na sobie nadrukowaną skalę, dzięki czemu nie musimy odmierzać wlewanej wody, a jedynie zalać do wysokości odpowiadającej wybranej ilości kawy do zaparzenia.
Surowce i ich jakość
Jak używać ekspresu przelewowego oraz na co zwrócić uwagę podczas parzenia kawy? Z pustego i Salomon nie naleje, tak też ze słabych ziaren dobrej kawy nie będzie. W przypadku zaparzania kawy w ekspresie przelewowym najważniejszą rolę odgrywają dwa składniki – kawa i woda.
Od jakości ziaren zależy finalny smak i jakość naparu. Przy takim sposobie przygotowania porcji filtrowanej kawy można skorzystać z ziaren palonych zarówno jasno, do alternatywnych metod parzenia, jak i również palonych ciemno pod espresso. Te drugie sprawdzą się zwłaszcza u osób, które lubię swoją kawę łączyć z mlekiem.
Woda, jej twardość i zawartość minerałów, również wpłynie na finalny smak zaparzanej kawy. Warto wybrać wodę filtrowaną, miękką, nie tylko z powodów czysto smakowych, ale również mając na uwadze samo urządzenie – stosowanie twardej wody może skutkować odkładaniem się kamienia wewnątrz urządzenia.
Parzenie – jak działa ekspres przelewowy? Jak go używać?
Jak używać ekspresu przelewowego? Proces parzenia jest bardzo podobny do ręcznych metod przelewowych. Dużą część pracy wykonuje za nas samo urządzenie. Po wlaniu dobrej jakościowo wody do zbiornika umieszczamy filtr w pojemniku i mielimy ulubioną kawę. Ilość kawy oraz stopień zmielenia należy dobrać do ilości wody w pojemniku – im więcej kawy chcemy zmielić i zaparzyć, tym grubiej powinniśmy to zrobić, aby zachować podobny czas parzenia. Stopień zmielenia kawy sprawdzający się w przypadku ekspresów przelewowych jest bardzo bliski mieleniu jak do dużego chemexa, tzn. obrazowo – od średnio-drobnego piasku przy zaparzaniu 0,5l kawy po średnio-gruboziarnistą sól przy ilości przekraczającej 1l kawy. Ważne jest, aby nie mielić kawy zbyt drobno, gdyż może to skutkować zbyt wolnym przelewaniem wody przez kawę, a nawet zalaniem kuchennego blatu. Ekspresy przelewowe zaparzają całą ilość wody ze zbiornika, jeśli woda przelewa się zbyt wolno, to może zacząć przelewać się górą drippera z kawą.
Proporcje wody do kawy są identyczne jak w przypadku innych metod grawitacyjnych, tzn. 6g kawy na każde 100ml wody. Kawa „na młynku”, więc w międzyczasie dobrze jest znaleźć chwilę na przepłukanie papierowego filtra wodą – wystarczy ciepła woda z kranu. Wylewamy wodę, wsypujemy kawę i włączamy urządzenie. Urządzenie, zgodnie z wytycznymi SCA (Specialty Coffee Association), zaparza kawę wodą o temperaturze 92-96°C.
Dobrze jest na początku parzenia zamieszać kawę (łyżką lub mieszadełkiem), gdy urządzenie wleje kilka pierwszych porcji wody na powierzchnię zmielonej kawy. To tyle! Teraz pozostaje poczekać ok. 4-6 min aż kawa będzie gotowa. Resztę czasu możemy spożytkować na przygotowanie „małego co nieco” do filtrowanej kawy.
Po zaparzeniu kawy, warto zamieszać dzbankiem aby cała porcja kawy smakowała identycznie – podczas parzenia kawa zaparza się warstwowo od najbardziej intensywnego naparu na początku po mniej intensywny pod koniec parzenia.
Czyszczenie – know-how
Jak używać ekspresu przelewowego, by kawa była zawsze smaczna? Zadbajmy dobrze o jego higienę. Czyszczenie ekspresu bezpośrednio przekłada się na smak kawy – nikt nie chciałby pić kawy Royal Beans, mocno limitowanej, w brudnym dzbanku po poprzednim parzeniu. Niedbalstwo = niesmaczna kawa. W przypadku ekspresów przelewowych, gdy posiadamy zmywarkę, można zautomatyzować proces czyszczenia na wzór procesu parzenia. W zdecydowanej większości przypadków dzbanek, pojemnik na filtr oraz elementy plastikowe (pokrywy) można myć w górnej części zmywarki. Szybko, wygodnie i prawie bezobsługowo. Zostaje przetarcie miękką szmatką pozostałej, niedemontowanej, bryły urządzenia.
Co w przypadku braku zmywarki? Nie jest źle, da się żyć – wtedy należy elementy ekspresu umyć ręcznie gąbką z płynem do mycia naczyń. Przy myciu dzbanka należy korzystać z miękkiej strony gąbki aby nie porysować go przy dłuższej eksploatacji szkła.
Ważną rolę odgrywa również regularne odkamienianie ekspresów, o czym szerzej poczytasz o tutaj.
Dla kogo?
Skoro już wiemy, co to ekspres przelewowy i jak zrobić w nim kawę, zastanówmy się dla kogo jest to urządzenie… Dla singla, pary, rodziny, domu, biura, małej firmy, punktu gastronomicznego – tak naprawdę ekspres przelewowy sprawdzi się prawie wszędzie. Z wyjątkiem bardzo małej kuchni – tu faktycznie może być problem ze znalezieniem miejsca na urządzenie… Mała ciekawostko-porada: warto unikać umieszczania ekspresów przelewowych w miejscach nasłonecznionych, gdyż wtedy mogą zadomowić się w nim… glony! Tych da się wprawdzie pozbyć, ale wiadomo: „lepiej zapobiegać, niż leczyć”.
Urządzenie przelewowe ułatwia zaparzenie dużej ilości kawy – najpopularniejsze modele są w stanie przygotować ok. 1l kawy na raz – np. w trakcie wizyty gości. Samo przygotowanie naparu jest proste i odporne na błędy domowego baristy. Wybór ekspresu przelewowego może też być dobrym rozwiązaniem dla kilku osób mieszkających wspólnie i sprawdzi się idealnie np. podczas sennych poranków. Zwłaszcza, że urządzenia przelewowe są ciche i bardziej dyskretne od ciśnieniowych bestii zaopatrzonych w pompy wibracyjne.
Ważny jest również aspekt ekonomiczny – dobry ekspres przelewowy kupimy w zdecydowanie niższej cenie niż domowy ekspres ciśnieniowy. Może to stanowić zachętę dla dotychczasowych miłośników espresso do ekspansji w świat kaw przelewowych. Wyprawa ta jest warta odkrycia nowych pokładów smaków.
Jeśli po lekturze tego tekstu wiesz, jak działa ekspres przelewowy, ale zastanawiasz się nad wyborem konkretnego modelu, to w tym artykule znajdziesz porównanie różnych modeli.
